Uluslararası Hukukta Filistin Meselesi - Ali Kerem Kayhan - Adalet Yayınevi

Filistin Meselesi’ olarak bilinen ve bir asırdan fazla bir süredir Filistin’de yas¸anan olaylar, tüm Ortadogˆu’yu dogˆrudan etkilemis¸, bünyesinde uluslararası hukuk alanında birçok çekis¸meli meseleyi ortaya çıkarmıs¸tır. Uluslararası hukuk açısından, 1917 Balfour Deklarasyonu ile bas¸layan ve I·ngilizlerin manda rejimi ile devam eden süreç sonrasında, Filistin halkı bagˆımsızlıgˆına kavus¸mayı beklerken, 1948 yılında I·srail devletinin kurulması ve Birles¸mis¸ Milletler’e (BM) üye olarak kabul edilmesi, bölgenin kaderini keskin bir biçimde degˆis¸tirmis¸tir. Bu olay, aralarında Arap devletleriyle I·srail’in savas¸ının da dahil oldugˆu, tüm Ortadogˆu’yu etkisi altına alan birçok büyük çaplı sorunu beraberinde getirmis¸tir. 1967 yılındaki Altı Gün Savas¸ı ile yeni bir biçim kazanan Filistin meselesi, sonraki dönemlerde BM organlarının aldıgˆı kararlarla çözüme kavus¸turulamamıs¸tır. I·srail, 1990’lı yıllarda uluslararası toplumun baskısı ile Filistin ile barıs¸ müzakerelerini bas¸latsa da bu görüs¸meler sonuçsuz kalmıs¸, aksine, anlas¸mazlıkların boyutu genis¸ledigˆi gibi çözülmesi gereken yeni meseleler de eklenmis¸tir. Bagˆımsız Filistin Devleti’nin kurulmasının yanında, I·nsan hakları ihlallerinden su kaynakları üzerindeki haklara, mültecilerin geri dönüs¸ünden yerles¸imci sorununa kadar artan çes¸itlilikteki meseleler sorunların dügˆümlenmesine yol açmıs¸tır. Digˆer bir yandan bölgede devam eden I·srail’in yayılmacı politikası Filistin halkını sürecin en büyük magˆduru haline getirmis¸tir.

Aras¸tırmacılarca çok farklı degˆerlendirmelere konu olan Filistin meselesinin uluslararası hukuk açısından çok boyutlulugˆu, meseleyi farklı bas¸lıklar içerisinde ele almayı zorunlu kılmaktadır. Elinizdeki kitap da Filistin’i merkezine alarak, bu meselenin, farklı boyutlarına kapsamlı bir biçimde ilis¸kin uluslararası hukuk kapsamında ele alınması amaçlanmıs¸tır.

Bu amaçla çalıs¸manın ilk bölümünde, tarihsel süreç içerisinde Filistin’in ülkesel statüsüne odaklanılmıs¸tır. Bu amaçla, ilk olarak 1917 Balfour Deklarasyonu’ndan bas¸lanarak, manda idaresi altındaki düzenlemeler ele alınmaktadır. Sonraki as¸amada BM’nin kurulmasının akabinde yas¸anan siyasi ve askeri olaylar uluslararası hukuk perspektifi ile aktarılmaktadır. Daha sonrasında Filistin meselesinin kırılma anlarından biri 1967 Altı Gün Savas¸ı ve akabinde gelis¸en tarihsel süreç incelenmekte, taraflar arasında yürütülen barıs¸ müzakerelerine degˆinilmektedir. Devamında 1988 yılında Filistin’in bagˆımsızlıgˆın ilanı ve BM organlarının bu beyan kars¸ısındaki yaklas¸ımları ele alınarak, uluslararası hukuk kapsamında Filistin’in ‘devlet olma’ statüsü incelenmektedir. Bu bölüm önemli bir ülkesel uyus¸mazlık olan Kudüs üzerindeki egemenlik tartıs¸maları ile sonlandırılmaktadır.
Çalıs¸manın ikinci bölümü, Filistin ve I·srail uyus¸mazlıgˆının derinles¸mesine neden olan ve is¸gale ilis¸kin tematik hukuki meseleler bagˆlamında hazırlanmıs¸tır. Bu amaçla, ilk olarak Filistin’in denizel hakları çerçevesinde egemenlik ve ülke sorunları ele alınmaktadır. Devamında yine bu bölüm içerisinde Gazze’ye uygulanan deniz ablukası ve Mavi Marmara gemisine yapılan müdahalenin uluslararası hukuk açısından mes¸ruiyeti tartıs¸ılmaktadır. Son olarak, Filistin’de yas¸anan birçok