Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Karadağ’da Türk Sefirleri ve Şehbenderleri

1878 Berlin Antlaşması gereği Osmanlı Devleti, dört asrı aşkın bir süre hâkimiyet tesis ettiği Balkan topraklarına kısmen de olsa veda etmek zorunda kalmıştı. Keza Karadağın bağımsızlığı resmen tanınmış ve diplomatik ilişkiler kurulmuştur. 1879dan 1912 Balkan Savaşlarına kadar Karadağda dördü maslahatgüzar on dördü orta elçi olmak üzere toplam 17 Osmanlı sefiri görev yapmıştır. 2. Abdülhamidin Balkan politikasında Karadağın önemli bir rol oynadığını, Karadağın başkenti Çetineye yapılan sefir tayinlerinde uyguladığı kriterlerden de anlamamız mümkündür. 2. Meşrutiyetin ilanına kadar Çetine Sefaret-i Seniyyesine yapılan bu atamalarda onun bizzat kendi inisiyatifi ve onayı vardır. Örneğin Ahmed Cevad Paşayı sefir olarak tayin ettiğinde Paşanın Çetineye hareketinden hemen önce ona verdiği öğütler, diğer taraftan Nikolaki Efendinin, Gazban Efendinin tayinlerine karşı çıkması, Abdülhamidin Karadağ için tercih ettiği sefir profilinde liyakat, sadakat ve Müslüman kimliğinin ağır bastığının en açık göstergeleridir.

1908 yılında 2. Meşrutiyetin ilanıyla birlikte Balkanlarda 2. Abdülhamid etkisi ve onun kurmaya çalıştığı denge politikası sarsılmış, iki devlet ilişkileri bozulmaya başlamıştır. Balkan Savaşları, ardından başlayan Birinci Dünya Savaşı iki devletin de sonunu getirmiştir. Büyük Savaş sonrası sessizliğe bürünen Karadağ-Türk ilişkileri 2006 yılında yapılan bir referandumla Karadağın Sırbistandan ayrılmasıyla tekrar filizlenmiştir. Karadağı ilk tanıyan devletlerden biri Osmanlının çöküşünün ardından kurulan Türkiye Cumhuriyeti olurken başkent Podgoricada Türk Büyükelçiliği 2008 yılında açılmıştır. 2008 yılından bugüne ülkede toplam 3 Türk büyükelçisi akredite olmuştur. Büyükelçiliğin tesisi ile doğrudan başlayan diplomatik ilişkiler kısa sürede sonuç vermeye başlamış ve iki ülke arasında ekonomik, siyasi, kültürel vs. alanlardaki ilişkiler gelişme kaydetmiştir.

Elinizdeki kitapta, Osmanlıdan günümüze Türk Hariciyesinde sefirlik müessesenin modernleşme süreci ve Osmanlı-Karadağ/Türkiye-Karadağ ilişkilerinde sefirlerin-büyükelçilerin oynadığı rol ve faaliyetlere yer verilmiştir. Çetine Sefaret-i Seniyyesinden Podgorica Büyükelçiliğine Türk-Karadağ diplomasisinin seyrinin arşiv belgeleri ışığında ve daha önce hiçbir yerde yayımlanmayan fotoğraflar eşliğinde anlatıldığı bu kitabın günümüz devlet adamları, diplomatları ve tarihçileri için önemli bir kaynak olması dileğiyle.