Anadolu’da Kuzey Işıklarının Dansı - Nafız Maden - Gece Kitaplığı

Kutup ışıkları (Aurora Borealis), genellikle yüksek enlemlerde gözlemlenen büyüleyici bir atmosfer olayı olarak kabul edilse de, tarihsel kayıtlar bu olgunun zaman zaman orta enlemlerde de izlenebildiğini göstermektedir. Bu çalışma, özellikle Anadolu coğrafyasında farklı dönemlerde gözlemlenen Aurora olaylarını bilimsel, tarihsel ve kültürel açıdan inceleyen kapsamlı bir derlemedir.
Bu çalışma, tarih boyunca “Türkler tarih yazmaktan ziyade yapmıştır” şeklindeki yerleşik algıya yapılan güçlü bir itirazdır. Orta enlemlerde nadiren gerçekleşen Aurora gözlemlerine ait kayıtların Osmanlı arşivlerinde neredeyse her yüzyılda yer alması, Türklerin gökyüzü olaylarına duyarlılığını ve kayıt tutma geleneğini yansıtan önemli bir bilimsel ve kültürel mirastır.
Kitap, kutup ışıklarının oluşum mekanizmasına dair güncel bilimsel bilgileri sunmakla birlikte, Doğu Roma kroniklerinden Osmanlı arşivlerine, yerel halk anlatılarından gazete haberlerine kadar geniş bir yelpazede belgelenmiş Aurora gözlemlerini sistematik biçimde analiz etmektedir. MS 4. yüzyıldan günümüze uzanan bu katalog, İstanbul, Urfa, Antakya, Diyarbakır, Adana, Tokat, Erzurum, Elazığ, Ankara, Balıkesir, Kastamonu, İzmir, Sinop, Rize, Gümüşhane ve Trabzon gibi birçok ilde gerçekleşen Aurora gözlemlerini tarih, yer ve içerik bağlamında sınıflandırmaktadır.
Özellikle Fatih Sultan Mehmet dönemi ve 1938 Gümüşhane-Kelkit gözlemi gibi örnekler, hem siyasi-tarihsel gelişmeler hem de doğa olaylarının toplumsal algısı açısından çarpıcı bağlamlar sunmaktadır. Eserde ayrıca, Aurora gözlemlerinin edebi metinlerdeki yansımalarına, güneş lekeleriyle olan ilişkilerine ve sosyal-psikolojik etkilerine de yer verilmektedir.
Tarih, atmosfer bilimi, jeofizik, kültür ve halkbilimi alanlarında çalışan araştırmacılar için bir başvuru kaynağı niteliğindeki bu eser; Türkiye’de Aurora gözlemlerine dair şimdiye kadar dağınık halde bulunan verileri bilimsel bir zeminde bir araya getirerek literatürde ilk olma özelliğini taşımaktadır.